«استفاده جنگنده‌های اسرائیلی از حریم هوایی عراق برای حمله به اهداف ایران، با فراهم شدن یک کانال ویژه توسط آمریکا در آسمان عراق» خبری بود که سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان رسماً آن را تائید کرد. این درحالی است که مطابق اظهارات وزیرخارجه «مقامات عراقی در بالاترین سطوح به ما اطمینان داده بودند اجازه استفاده از خاک و فضای خودشان را علیه ایران نخواهند داد.»
حضور نظامی و سیاسی آمریکا در خاورمیانه که یکی از عوامل اصلی بی‌ثباتی و ناامنی در منطقه است جای هیچ تضمینی را باقی نمی‌گذارد. این حضور به‌واسطه مناسبات سیاسی و اقتصادی ایالات متحده با برخی کشورهای منطقه به آمریکا امکان دسترسی و استفاده از حاکمیت و منابع این کشورها را می‌دهد، به گونه‌ای که در موارد حساس حتی می‌تواند آن را در خدمت منافع و اهداف استراتژیک خود قرار دهد، حتی اگر این اهداف با منافع کشور میزبان و همسایگانش تعارض داشته باشد.
حضور نظامی آمریکا و پیامدهای آن برای امنیت منطقه
یکی از اصول بنیادین امنیت ملی هر کشور، کنترل و حاکمیت کامل بر مرزها و فضای سرزمینی آن است. با این حال، حضور نیروهای نظامی آمریکا در کشورهای منطقه از جمله عراق، این کنترل و حاکمیت را با محدودیت‌های جدی روبه‌رو کرده است.
بسیاری از زیرساخت‌های نظامی و اطلاعاتی در عراق تحت مدیریت و نظارت آمریکا قرار دارد و حضور پایگاه‌های نظامی آمریکا در این کشور نیز مزید برعلت شده تا آمریکا امکان بهره‌برداری از این زیرساخت‌ها برای اهداف خود را داشته باشد. این مسئله به‌ویژه زمانی برای ما حساس‌تر می‌شود که این اهداف با منافع کشورهای همسایه، از جمله ایران، در تضاد باشند.
جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید داشته که حضور نظامی آمریکا در منطقه غرب آسیا نه‌تنها تهدیدی برای امنیت ایران، بلکه تهدیدی برای صلح و ثبات کل منطقه است و ایران این حضور را به عنوان عاملی برای افزایش ناامنی، تحریک و تشدید بحران‌ها و ایجاد زمینه برای مداخلات خارجی بیشتر می‌بیند.
از این منظر، هرگونه نفوذ یا دسترسی که به وسیله آن آمریکا توانایی تغییر مناسبات منطقه‌ای و دخالت در سیاست‌های داخلی کشورهای همجوار را پیدا می‌کند، به عنوان تهدیدی برای امنیت ایران و سایر کشورهای منطقه محسوب می‌شود.
واکنش دیپلماتیک ایران به تهدیدات منطقه‌ای
جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با تهدیدات احتمالی ناشی از حضور نظامی آمریکا در منطقه و تاثیر آن بر امنیت ملی، همواره سیاست دیپلماسی فعال و گفتگو را به عنوان راهکار اصلی خود برگزیده است.
سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، در تلاش برای پیشگیری از وقوع بحران‌های بیشتر، با سفر به کشورهای همسایه از جمله عراق، هشدار داده است که نباید از سرزمین‌ها و حریم هوایی آن‌ها برای حمله به ایران استفاده شود.
عراقچی و سایر مقامات ایرانی با ایجاد تعامل و گفتگوی مستمر با کشورهای همسایه، تلاش دارند که از هرگونه استفاده نظامی یا اطلاعاتی از قلمرو این کشورها علیه ایران جلوگیری کنند. ایران با تأکید بر منافع مشترک منطقه‌ای و اهمیت احترام به حاکمیت ملی، کشورهای همسایه را ترغیب می‌کند که در تصمیمات خود به‌طور مستقل و بر اساس منافع ملی خود عمل کنند، بدون اینکه تحت تأثیر فشارهای خارجی قرار گیرند.
بهره‌برداری آمریکا از مناسبات اقتصادی و سیاسی در منطقه
به‌رغم مخالفت‌های متعدد کشورهای منطقه به استفاده از سرزمین و حریم هوایی‌شان برای هرگونه اقدام خصمانه علیه ایران، نفوذ گسترده آمریکا در برخی دولت‌ها باعث شده که توانایی‌های لازم برای تغییرات اساسی در سیاست‌های این کشورها در اختیار داشته باشد.
عراق یکی از این کشورهاست که از لحاظ سیاسی و اقتصادی تحت تأثیر عمیق مناسبات خود با آمریکا قرار دارد. حضور طولانی مدت نیروهای آمریکایی در عراق و وابستگی نسبی این کشور به حمایت‌های اقتصادی و امنیتی آمریکا، مانعی در برابر استقلال تصمیم‌گیری این کشور برای حفظ امنیت خود و همسایگانش محسوب می‌شود.
با توجه به اینکه مقامات عراق در بالاترین سطوح به ایران اطمینان داده‌اند که اجازه نخواهند داد از خاک و فضای این کشور برای هرگونه اقدام خصمانه علیه ایران استفاده شود، اما فشارها و مناسبات استراتژیک آمریکا با دولت عراق به آمریکا این امکان را داده که فضای هوایی عراق را به‌صورت یک کانال امن در اختیار جنگنده‌های اسرائیلی قرار دهد تا عملیات‌های خود را انجام دهند. این رویداد نشان‌دهنده عدم توانایی عراق در مقابله کامل با نفوذ آمریکا و محدودیت‌هایی است که حضور این کشور برای امنیت منطقه‌ای ایجاد کرده است.
ضرورت و الزام در اخراج آمریکا از عراق
در سال‌های اخیر، مساله حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق یکی از مهم‌ترین مسائل سیاسی و امنیتی این کشور بوده است. این موضوع پس از ترور فرماندهان ارشد مقاومت، شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس توسط ارتش آمریکا در بغداد، ابعاد تازه‌ای پیدا کرد و با تصویب قانونی در مجلس عراق برای خروج نیروهای آمریکایی، به‌عنوان یک مطالبه ملی و منطقه‌ای برجسته شد.
ترور شهیدان سلیمانی و ابومهدی المهندس توسط آمریکا در خاک عراق، به‌عنوان نمادهایی از نقض آشکار حاکمیت ملی عراق توسط ایالات متحده، خشم گسترده‌ای را در میان مردم و گروه‌های سیاسی عراق ایجاد کرد. این رویداد باعث شد که مجلس عراق با تصویب قطعنامه‌ای، خواستار خروج نیروهای آمریکایی از این کشور شود.
تصویب این مصوبه، گام مهمی در راستای استقلال عراق از نفوذ آمریکا محسوب می‌شود، اما به دلیل فشارها و مناسبات اقتصادی و امنیتی با آمریکا، اجرای این مصوبه همچنان به تاخیر افتاده و به‌رغم ادعای سال گذشته نخست‌وزیر عراق مبنی بر توافق با آمریکا برای خروج تا پایان سال ۲۰۲۴، این روند همچنان با موانع و پیچیدگی‌های بسیاری همراه است.
در عین حال، ایالات متحده بارها بدون هماهنگی با دولت عراق اقدام به عملیات‌های نظامی و ترور فرماندهان مقاومت کرده که نمونه اخیر آن بمباران پایگاه کتائب حزب الله در جرف الصخر بوده است. اکنون نیز استفاده از آسمان عراق توسط جنگنده‌های اسرائیلی برای حمله به ایران، ابعاد تازه‌ای از پیامدهای حضور نیروهای آمریکایی در عراق را نشان می‌دهد.
عدم شفافیت آمریکا در روند خروج نیروها از عراق
به‌رغم اعلام رسمی آمریکا در سال ۲۰۲۱ مبنی بر پایان حضور نظامی و تغییر آن به حالت مستشاری، این کشور همچنان به تقویت زیرساخت‌های نظامی خود در عراق پرداخته و جدول زمانی مشخصی برای خروج ارائه نکرده است.
علاوه بر این، نخست‌وزیر عراق اعلام کرده که توافق برای خروج نیروهای آمریکایی تا پایان سال ۲۰۲۴ انجام شده است، اما هیچ نشانه روشنی از عملیاتی شدن این توافق وجود ندارد.
این تعلل، نگرانی‌های گسترده‌ای را در میان افکار عمومی عراق و کشورهای همسایه ایجاد کرده و سوالات جدی درباره نیت آمریکا برای باقی ماندن بلندمدت در منطقه به وجود آورده است.
حضور آمریکا در عراق به رژیم صهیونیستی نیز اجازه را داده است که از زیرساخت‌ها و حریم هوایی عراق برای انجام عملیات‌های نظامی و جاسوسی علیه ایران و دیگر کشورهای منطقه استفاده کند. این مسئله نشان می‌دهد تا زمانی که آمریکا در عراق باقی بماند، امکان دخالت رژیم صهیونیستی در امور منطقه و ایجاد تهدیدهای امنیتی علیه کشورهای همسایه وجود خواهد داشت.
منافع کشورهای منطقه از اخراج نیروهای آمریکایی
اخراج نیروهای آمریکایی از عراق می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر امنیت و ثبات منطقه داشته باشد. نخست، با کاهش حضور آمریکا، کشورهای منطقه قادر خواهند بود به‌طور مستقل و بدون دخالت خارجی به مسائل امنیتی و راهبردی خود بپردازند و در نتیجه خطراتی که از سوی دشمنان خارجی مانند رژیم صهیونیستی به آن‌ها تحمیل می‌شود کاهش می‌یابد.
دوم، این اقدام می‌تواند اعتماد میان کشورهای منطقه را تقویت کرده و زمینه‌ساز همکاری‌های بیشتر در حوزه‌های مختلف از جمله امنیتی، اقتصادی و سیاسی شود. ایران در همین راستا همواره بر حفظ استقلال و حاکمیت عراق تأکید داشته و از تمامی ظرفیت‌های دیپلماتیک و سیاسی خود برای کمک به این کشور در مقابله با تهدیدات خارجی استفاده کرده است.
جمهوری اسلامی ایران با درک نیاز به استقلال و حاکمیت ملی عراق، از هرگونه همکاری با این کشور برای مقابله با نفوذ نیروهای خارجی و تأمین امنیت منطقه حمایت می‌کند. همچنین ایران با تلاش برای جلب حمایت سایر کشورهای منطقه و برقراری روابط همسایگی دوستانه، به دنبال تقویت ثبات و صلح در خاورمیانه است.
